Bảo tồn giống lợn ‘cúng Giàng’

Mỗi lần làm thịt dịp lễ, tết, người dân thường chọn miếng thịt ngon nhất để cúng Giàng trước tiên, do đó nhiều người còn gọi giống lợn Kiềng Sắt là lợn ‘cúng Giàng’.

“Kiềng Sắt” là tên gọi do người Hrê đặt cho giống lợn bản địa duy nhất của Quảng Ngãi. Giống lợn này được nuôi chủ yếu ở 3 cộng đồng dân tộc Hrê, Cor và Ca Dong. Ngày trước, việc làm thịt lợn chỉ được thực hiện vào những dịp cúng, lễ. Mỗi lần như vậy, người dân thường chọn miếng thịt ngon và mang cúng Giàng trước tiên, rồi sau đó mới chế biến và ăn.

Lợn Kiềng Sắt hiện nay rất hiếm, phân bố ở những vùng xa xôi, chủ yếu ở một số xã thuộc các huyện miền núi Ba Tơ, Sơn Hà và Sơn Tây. Lợn Kiềng Sắt có đặc điểm nổi bật với lông đen tuyền, chân ngắn và thân thon. Ưu điểm chính của lợn Kiềng Sắt là khả năng thích nghi tốt với môi trường, chống chịu bệnh tốt, sử dụng thức ăn thô kém dinh dưỡng, chi phí nuôi thấp và chất lượng thịt thơm ngon.

Ông Nguyễn Đình Tuấn, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quảng Ngãi, bàn giao giống lợn Kiềng Sắt cho các hộ dân tham gia mô hình dự án.

Đến nay, nhiều vùng của tỉnh Quảng Ngãi, người dân các dân tộc thiểu số vẫn nuôi lợn Kiềng Sắt để cúng vào các dịp lễ tết khi thực hiện các nghi lễ và tập quán văn hoá. Tuy nhiên, việc tìm giống lợn Kiềng Sắt thuần cũng rất khó khăn.

Vì vậy, việc bảo tồn giống lợn Kiềng Sắt là rất quan trọng, liên quan đến bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc ít người trong tỉnh và nhằm giữ gìn một giống lợn quý. Tuy nhiên, việc du nhập giống lợn ngoại có năng suất cao và giống lai tạo trong thời gian dài đã làm cho giống lợn Kiềng Sắt có nguy cơ mất hẳn nguồn gen.

Để nghiên cứu, bảo tồn và nhân rộng mô hình chăn nuôi lợn Kiềng Sắt trên địa bàn tỉnh, Trung tâm Khuyến nông tỉnh Quảng Ngãi đã triển khai thực hiện Dự án Khuyến nông Quốc gia “Xây dựng mô hình chăn nuôi lợn Kiềng Sắt thương phẩm, phát huy lợi thế cạnh tranh”. Dự án được triển khai từ năm 2021 đến 2023 với quy mô tổng cộng 600 con lợn Kiềng Sắt và 18 hộ dân tham gia tại 3 huyện Ba Tơ, Sơn Hà và Mộ Đức.

Riêng năm 2021, Trung tâm Khuyến nông Quảng Ngãi đã triển khai mô hình chăn nuôi lợn Kiềng Sắt thương phẩm ở 3 vùng sinh thái khác nhau là huyện Ba Tơ, Sơn Hà và Mộ Đức. Tại huyện Ba Tơ có quy mô 25 con lợn Kiềng Sắt với 2 hộ tham gia; huyện Sơn Hà có quy mô 25 con với 2 hộ tham gia; huyện Mộ Đức có quy mô 90 con với 2 hộ tham gia.

Lợn Kiềng Sắt dễ nuôi, chống chịu bệnh dịch tốt và có khả năng thích nghi với nhiều vùng sinh thái khác nhau.

Giống lợn Kiềng Sắt có xuất xứ từ đàn giống bảo tồn tại Trại thực nghiệm của Trung tâm Ứng dụng và Dịch vụ khoa học công nghệ tỉnh Quảng Ngãi, trọng lượng bình quân 5 kg/con, lợn giống khỏe mạnh và được kiểm tra trước khi bàn giao cho các hộ chăn nuôi.

Theo dõi mô hình cho thấy lợn Kiềng Sắt thích nghi tốt với điều kiện tự nhiên ở cả 3 vùng sinh thái, kỳ vọng vào điều kiện chăm sóc nuôi dưỡng. Tại huyện Mộ Đức, mặc dù chủ yếu dùng thức ăn tinh, ít thức ăn xanh nhưng lợn Kiềng Sắt vẫn sinh trưởng phát triển tốt. Cùng thời gian nuôi 4 tháng, trọng lượng bình quân đạt 46,5 kg, hệ số tiêu tốn thức ăn 4,75. Tại huyện Ba Tơ trọng lượng bình quân đạt 45 kg, hệ số tiêu tốn thức ăn 4,55; huyện Sơn Hà trọng lượng bình quân đạt 45,2 kg với hệ số tiêu tốn thức ăn 4,63.

Tổng trọng lượng lợn Kiềng Sắt trong mô hình đạt 466 kg, với giá bán 100.000 đồng/kg, tổng thu từ mô hình đạt 466 triệu đồng, sau khi trừ các chi phí còn lãi gần 83 triệu đồng, bình quân mỗi con lợn Kiềng Sắt thương phẩm cho lãi 590.000 đồng.

Trong năm 2021, cùng với hoạt động xây dựng mô hình chăn nuôi lợn Kiềng Sắt thương phẩm, Trung tâm Khuyến nông Quảng Ngãi cũng triển khai các hoạt động tập huấn kỹ thuật chăn nuôi lợn Kiềng Sắt theo hướng an toàn sinh học cho các hộ dân trong và ngoài mô hình. Tổ chức hội thảo, tham quan mô hình và hội nghị sơ kết nhằm tuyên truyền để nhân rộng mô hình, từ đó khôi phục và từng bước phát triển chăn nuôi lợn bản địa, góp phần bảo tồn nguồn gen vật nuôi đặc hữu ở tỉnh, giữ gìn đa dạng sinh học; đồng thời còn là nguồn vật liệu quý cho công tác nghiên cứu và lai tạo giống.